W Finlandii analfabetyzm właściwie nie istnieje, a liczba wydawanych gazet i książek w przeliczeniu na jednego mieszkańca należy do najwyższych w świecie. Uczniowie w Finlandii wydają się jedynymi na świecie, którzy nie tylko osiągają świetne wyniki w nauce, ale również lubią chodzić do szkoły. Szczególnym zjawiskiem jest niespotykany gdzie indziej pęd czytelniczy. Wysokie są również nakłady na edukację, stanowiące 7% dochodu krajowego brutto.
W fińskiej szkole nikt w szkole nie oszukuje, nie uchyla się od pracy, a absencja w zajęciach jest zjawiskiem marginalnym. Młodzież zachowuje się w zgodnie z ogólnymi normami społecznymi, dlatego w szkołach nie są potrzebni nie tylko ochroniarze, ale nawet woźni, a o zachowanie czystości i pilnowanie porządku dbają sami uczniowie. Dane fińskiego Ministerstwa Sprawiedliwości pokazują, że wśród nastolatków przestępczość czy nawet lżejsze wykroczenia zdarzają się bardzo rzadko. Z roku na rok ich wskaźniki spadają, np. w latach 1995-2000 ilość przypadków negatywnych zachowań w różnych kategoriach zmniejszyła się o 20-50%.
W ostatnich studiach PISA (Projektu Międzynarodowej Oceny Uczniów), prowadzonych przez OECD, fińscy uczniowie we wszystkich dziedzinach poza matematyką, w której byli drudzy, zajęli pierwsze miejsca na świecie. Fiński system edukacji został zreformowany na początku lat siedemdziesiątych z modelu niemieckiego, który został uznany za niewydajny. Prawie wszystkie szkoły w Finlandii to szkoły państwowe, a za szkoły niepaństwowe nie płaci się, gdyż finansuje je państwo. Również wszystkie uniwersytety są państwowe; kilka z istniejących obecnie uniwersytetów to upaństwowione uniwersytety, które kiedyś znajdowały się w rękach prywatnych.
W fińskich szkołach nie stawia się ocen. Jednak stosuje się w ogólnej ewaluacji stopnie (od 4 do 10), ale określają one stopień zaawansowania w danym przedmiocie i nie rzutują negatywnie na karierę edukacyjną dziecka, dając mu jedynie orientację we własnych kompetencjach i stanowiąc wskazówki do dalszej nauki. Natomiast rodzice raz, dwa razy do roku otrzymują ze szkoły raport o postępach w nauce. Przez pierwsze 3 lata podstawówki, nie można zostawić dziecka na drugi rok w tej samej klasie (w podstawówce, jeżeli rodzice się nie zgadzają), istnieje zakaz zakaz dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu: pochodzenia, stanu majątkowego rodziców itd. Za ciekawostkę można uznać fakt, że bardzo podobny system z ograniczoną liczbą egzaminów istniał przez pewien czas w Związku Radzieckim.
Ciekawą innowacją w fińskiej oświacie system korepetycji wewnątrzszkolnych. Trzeba przy tym zaznaczyć, że płatne korepetycje są w ogóle zakazane, wszak edukacja ma być bezpłatna. Wiadomo jednak, że niemal wszyscy uczniowie nie radzą sobie z jakimiś wyzwaniami szkolnymi. Finowie instalują zatem w każdej szkole kilku korepetytorów, którzy interweniują natychmiast, gdy nauczyciel zauważa, że uczeń ma jakiś problem, pomagając mu w trakcie lekcji w klasie lub w odrębnym pomieszczeniu, dopóki nie zostanie on pokonany. W klasach VII-IX każdy uczeń ma prawo do korepetycyjnego wsparcia 1-2 razy w tygodniu.
Od szkoły podstawowej obowiązkowa jest nauka języka angielskiego, od gimnazjum - języka szwedzkiego (można też wybrać pod koniec podstawówki). W gimnazjum można wybrać trzeci język a w liceum dowolnie (angielski i szwedzki jest kontynuowany).
Szkoła Podstawowa w Finlandii jest 9-letnia, przy czym istnije podział na klasy niższe (od pierwszej do szóstej) i wyższe (od siódmej do dziewiątej). Podobno fiński system szkolniectwa jest jednym z najbardziej sprawiedliwych na świecie. Poza tym nauka, książki, posiłki i dojazdy do szkoły dla dzieci mieszkajacym dalej niż 5 km od szkoły - są bezpłatne. Rok szkolony zaczyna się w połowie sierpnia i trwa do końca maja, a liczy 190 dni.
Nauka w liceum w Finlandii trwa 3 lata. Liceum jest ogólnokształcące i ma na celu przygotowanie młodzieży do podjęcia nauki na szczeblach szkolnictwa wyższego. W szkole średniej nie ma obowiązkowego programu zajęć i wymiaru godzin. W fińskim liceum obowiązuje system kursów. Każdy uczeń wybiera i samodzielnie układa swój plan zajęć z szerokiego zestawu kursów tematycznych. Ważne jest, żeby w ciągu 3 lat nauki ukończyć określąną przez daną szkołę ilość kursów. W przypadku każdego z nich jest podana ilość zajęć, na których należy być obecnym, by dany kurs zaliczyć. Z reguły są to kursy 38-godzinne. Na koniec danego przedmiotu należy zaliczyć sprawdzian końcowy.
Liceum zwieńcza państwowy egzamin dojrzałości. Matura składa się z 4 przedmiotów obowiązkowych i jednego dowolnego. Co ciekawe, uczniowie mogą podchodzić do tego egzaminu 3 razy, wtedy kiedy sami zdecydują, że są już na to gotowi. Nie musi to wcale nastąpić po 3 latach. Może to byc równie dobrze na początku nauki. Jednak tylko co trzeci maturzysta dostaje się na studia. I choć celem liceów jest przygotowanie młodzieży do nauki w szkołach wyższych, tylko 10-15% uczniów znajduje miejsce na wyższej uczelni. Niekiedy maturzyści na szansę podjęcia studiów czekają nawet kilka lat.
Szkolnictwo średnie to rownież 2 lub 3-letnie szkoły zawodowe. Przygotowują wykwalifikowanych robotników i techników. Podjęcie nauki w części z nich wymaga matury, w innych nie jest ona konieczna (wówczas program nauczania skierowany jest na przygotowanie uczniów do egzaminu dojrzalosci). Niektórzy uczniowie kończą szkołę zawodową jedynie w celu zdobycia dodatkowych punktów niezbędnych do rozpoczęcia studiów.
Szkolnictwo wyższe w Finlandii dzieli się na dwa sektory - uniwersytety i politechniki. Nauka na poziomie wyższym również jest bezpłatna. Jednak konkurencja na egzaminach, bardzo silna. O przyjęciu na studia decyduje wynik egzaminu dojrzałości. Jednak kolejny etap to decyzja uczelnianej komisji egzaminacyjnej. Uniwersytety w Finlandii znajdują się w Helsinkach, Turku, Tampere, Kuopio, Oulu, Jyväskylä, Joensuu, Rovaniemi i Vasaa. Pierwszy uniwersytet w Finlandii założono w 1640 roku w Turku, a w 1828 roku przeniesiono go do Helsinek.
W Finlandii funkcjonuje również szeroko rozwinięty system kształcenia dorosłych, aktywnych zawodowo i uczących się wieczorami. Jest to działalność bardzo popularna. Corocznie w kursach dla dorosłych uczestniczy 1,4 miliona z pięciu milionów Finów.